همه چیز در مورد طلا؛ عیار، کاربردها، انواع و روش‌های سرمایه‌گذاری

طلا فلزی کمیاب، چکش‌خوار و براق با پایداری شیمیایی است که به‌دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی و اکسید شدن، قرن‌ها به‌عنوان نماد ثروت و قدرت شناخته شده است. طبق گزارش بانک مرکزی اروپا، در سال ۲۰۲۴ طلا حدود ۲۰ درصد از ذخایر رسمی جهانی را تشکیل داده و پس از دلار، دومین دارایی بزرگ در ذخایر بین‌المللی بوده است.

هدف این مقاله ارائه یک راهنمای کامل درباره طلا است؛ از تفاوت عیارها و معرفی انواع طلا گرفته تا روش‌های سرمایه‌گذاری و عوامل تعیین‌کننده قیمت آن در بازار.

عیار طلا چیست و چه تفاوتی بین طلا ۱۸ عیار، ۲۴ عیار و انواع دیگر وجود دارد؟

عیار طلا (Gold Karat) معیاری است برای تعیین خلوص آن. طلا به‌صورت خالص (عیار ۲۴) بسیار نرم و انعطاف‌پذیر است و برای استفاده در ساخت زیورآلات و اشیای کاربردی، نیاز به ترکیب با فلزات دیگر مانند مس، نقره یا نیکل دارد تا استحکام لازم را به‌دست آورد.

در ادامه جدول مقایسه‌ای ساده‌ای آورده‌ایم تا تفاوت میان رایج‌ترین انواع طلا براساس عیار مشخص شود:

اصطلاحاتی مثل طلای ۷۵۰، به کد خلوص فلزی برحسب هزارم اشاره دارد و یکی از روش‌های رایج جهانی برای نشان‌دادن میزان خلوص طلاست. یعنی:

• طلای ۲۴ عیار = ۹۹.۹ درصد = کد ۹۹۹ (تقریبا خالص‌ترین شکل تجاری)
• طلای ۱۸ عیار = ۱۸ از ۲۴ = ۷۵ درصد طلا = کد ۷۵۰ (از ۱۰۰۰)
• طلای ۱۴ عیار = ۵۸.۵ درصد = کد ۵۸۵

کاربردهای طلا

طلا علاوه‌بر اینکه یک کالای سرمایه‌ای و ارزشمند شناخته می‌شود، کاربردهای بسیار متنوع دیگری نیز در صنایع و بخش‌های مختلف دارد. در ادامه به مهم‌ترین کاربردهای طلا براساس گزارش شورای جهانی طلا (World Gold Council) اشاره می‌شود:

• جواهرات و زیورآلات: شورای جهانی طلا گزارش کرده که بیش از ۵۰ درصد از کل طلای تولید شده در جهان صرف ساخت انواع جواهرات و زیورآلات می‌شود.
• ذخایر دولتی و پشتوانه مالی: طلا به‌عنوان یک پناهگاه امن سرمایه، به‌ویژه در زمان بحران‌های اقتصادی و تورم، همواره مورد توجه بوده است. افراد و دولت‌ها از طلا (به‌صورت شمش، سکه، طلای آب شده یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری) برای حفظ ارزش دارایی‌ها و پشتوانه پولی استفاده می‌کنند.
• صنعت الکترونیک: طلا به‌دلیل خاصیت هدایت الکتریکی عالی و مقاومت در برابر خوردگی، در صنایع الکترونیک، به‌ویژه در تولید مدارهای الکترونیکی و اتصالات، استفاده می‌شود. آمار شورای جهانی طلا نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۴، ۳۲۶ تن طلا در صنایع تکنولوژی و الکترونیک مصرف شد که نشان از رشد ۷ درصدی آن نسبت به سال قبل دارد؛ حدود ۲۷۰ تن آن تنها در بخش الکترونیک کاربرد داشته است که ناشی از تقاضای قوی برای زیرساخت‌های هوش مصنوعی پیشرفته بود.
• پزشکی و داروسازی: نانوذرات طلا در تحقیقات داروسازی، تشخیص بیماری‌ها، درمان‌های هدفمند و حتی به‌عنوان عامل ضد باکتری و ضد التهاب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• هوافضا: به‌دلیل مقاومت در برابر اکسیداسیون و توانایی بازتاب پرتوهای مضر، از پوشش‌های نازک طلا در ماهواره‌ها، فضاپیماها و لباس فضانوردان استفاده می‌شود تا از تجهیزات حساس در برابر تشعشعات و دماهای شدید محافظت کند.
• شیشه‌سازی: مقادیر کمی از طلا به شیشه اضافه می‌شود تا رنگ‌های خاص (مانند شیشه یاقوتی یا قرمز) ایجاد شود. همچنین، روکش‌های نازک طلا در شیشه‌ها می‌توانند به‌عنوان عایق حرارتی عمل کرده و در پنجره‌های ساختمان‌ها یا کابین هواپیماها برای کنترل دما استفاده شوند.
• هنر و تذهیب: طلا از دیرباز در هنر و معماری برای تزیین، تذهیب کتب، ساخت مجسمه‌ها و نمادهای مذهبی به‌کار رفته است. ورق‌های نازک طلا برای ایجاد درخشش و زیبایی در آثار هنری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• صنایع شیمیایی و کاتالیست: طلا می‌تواند به‌عنوان کاتالیست در برخی واکنش‌های شیمیایی صنعتی عمل کند، به‌خصوص در واکنش‌هایی که نیاز به کارایی بالا و پایداری در شرایط خاص دارند.

حتما بخوانید: سیری در تاریخچه طلا: گنجینه جاودان بشریت

قیمت طلا چگونه تعیین می‌شود؟

پیش از برشمردن عوامل موثر بر قیمت طلا، لازم است با مفهوم انس جهانی (Troy ounce) آشنا شویم. انس، یک واحد اندازه‌گیری وزن برای فلزات گران‌بها، معادل ۳۱.۱۰۳۴۷۶۸ گرم طلای خالص (۲۴ عیار یا ۹۹۹.۹) است. قیمتی که در اخبار و تحلیل‌ها به‌عنوان قیمت جهانی طلا ذکر می‌شود، معمولا قیمت یک اونس طلای خالص است که در بورس‌های بزرگ کالا مانند بورس فلزات لندن (LBMA) و بازار کامکس نیویورک (COMEX) معامله می‌شود. نوسانات اونس جهانی، پایه و اساس تعیین قیمت طلا در بازارهای داخلی تمامی کشورها است.

عوامل موثر بر قیمت جهانی طلا

مهم‌ترین عوامل موثر بر قیمت جهانی طلا عبارتند از:

• نرخ بهره (Interest Rates): افزایش نرخ بهره (به‌ویژه توسط فدرال رزرو آمریکا)، جذابیت اوراق قرضه را بالا برده و تقاضا برای طلا را کاهش می‌دهد، زیرا طلا سودی پرداخت نمی‌کند و در نتیجه، قیمت آن افت می‌کند. برعکس، کاهش نرخ بهره باعث می‌شود طلا جذاب‌تر شده و قیمتش افزایش یابد.
• ارزش دلار آمریکا (USD Value): قیمت جهانی طلا عمدتا با دلار آمریکا تعیین می‌شود. با تقویت دلار، خرید طلا برای خریداران غیرآمریکایی گران‌تر شده و تقاضا و قیمت طلا کاهش می‌یابد. برعکس، تضعیف دلار، خرید طلا را ارزان‌تر کرده و منجر به افزایش تقاضا و قیمت آن می‌شود.
• تورم (Inflation): طلا به‌طور سنتی به‌عنوان یک پناهگاه امن در برابر تورم شناخته می‌شود. در تورم بالا، ارزش پول کاهش یافته و سرمایه‌گذاران برای حفظ دارایی، به طلا روی می‌آورند که باعث افزایش تقاضا و قیمت می‌شود. در مقابل، تورم پایین، جذابیت طلا را کم می‌کند.
• عرضه: دو منبع اصلی تامین‌کننده عرضه طلا وجود دارد که شامل تولید معادن (حدود ۷۵ درصد از عرضه کل) و بازیافت طلا می‌شوند. طبق مقاله تحلیلی در Investopedia، استخراج سالانه طلا حدود ۲ تا ۳ درصد به مجموع ذخایر کلی جهانی طلا اضافه می‌کند. هرگونه اختلال در تولید معادن (مانند اعتصابات یا کاهش اکتشاف) می‌تواند به کاهش عرضه و افزایش قیمت منجر شود.
• تقاضا: تقاضای طلا شامل چهار بخش اصلی ازجمله جواهرات (بزرگ‌ترین سهم)، سرمایه‌گذاری (شمش، سکه، ETFها)، خرید بانک‌های مرکزی و مصارف صنعتی (نظیر الکترونیک، دندانپزشکی) است. طبق  گزارش رویترز، تقاضای جهانی طلا در سال ۲۰۲۴ به بالاترین حد خود یعنی بیش از ۴۰۰۰ تن رسید که نشان‌دهنده افزایش قوی در بخش سرمایه‌گذاری و خرید بانک‌های مرکزی است.
• ناامنی‌های ژئوپلیتیک و اقتصادی: در زمان جنگ، بحران‌های سیاسی، رکود اقتصادی، پاندمی‌ها یا هرگونه عدم اطمینان گسترده جهانی، طلا به‌عنوان یک دارایی امن مورد توجه قرار می‌گیرد.
• سیاست‌های بانک‌های مرکزی: در سراسر جهان بزرگ‌ترین خریداران طلا، بانک‌های مرکزی هستند. گزارش ایندیپندنت از Business Insider در ژوئن ۲۰۲۵ تایید کرده که بانک‌ها با ادامه خریدهای عظیم خود، ذخایر طلای رسمی در سال ۲۰۲۴ را به حدود ۳۶,۰۰۰ تن رساندند که نزدیک به بالاترین سطح تاریخی آن، بعد از سیستم Bretton Woods است.

نکته: سیستم برتون وودز، یک نظام پولی بین‌المللی بود که پس از جنگ جهانی دوم ایجاد شد. این سیستم، نرخ ارز ثابت را با ارتباط دلار آمریکا به طلا (۳۵ دلار برای هر اونس) و ارتباط سایر ارزها به دلار تعیین کرد. هدف آن، ثبات مالی و جلوگیری از رقابت‌های ارزی بود، اما در سال ۱۹۷۱ با قطع ارتباط دلار و طلا، فرو پاشید.

عوامل موثر بر قیمت طلا در ایران

علاوه‌بر عوامل جهانی، قیمت طلا در ایران تحت تاثیر عوامل داخلی خاص خود نیز قرار دارد:

• نرخ ارز (به‌ویژه دلار): از آنجا که قیمت جهانی طلا به دلار است، هرگونه تغییر در نرخ برابری دلار با ریال در بازار داخلی (اعم از بازار آزاد یا نرخ سامانه مبادله ارز و طلا) به‌طور مستقیم بر قیمت طلای داخلی تاثیر می‌گذارد. با افزایش نرخ دلار، حتی اگر اونس جهانی ثابت بماند، قیمت ریالی طلا افزایش می‌یابد.
• سیاست‌های داخلی و شرایط اقتصادی ایران: تورم بالا در ایران، تقاضا برای طلا را جهت حفظ ارزش پول افزایش می‌دهد. سیاست‌های داخلی مانند نرخ سود بانکی، کنترل نرخ ارز، و واردات/صادرات طلا نیز بر قیمت آن موثرند. همچنین، انتظارات تورمی و روانی بازار نقش کلیدی در نوسانات قیمت داخلی طلا دارد.
• میزان عرضه و تقاضا در بازار داخلی: تقاضا برای طلای داخلی (به‌ویژه سکه و طلای آبشده) تحت تاثیر عواملی مانند جشن‌ها، مناسبت‌ها، نقدینگی در جامعه و انتظارات تورمی قرار دارد. عرضه نیز تحت تاثیر میزان تولید داخلی و واردات قرار می‌گیرد. 
• حباب قیمتی: سکه طلا در ایران علاوه‌بر ارزش ذاتی (طلای به‌کاررفته در آن)، معمولا دارای حباب قیمتی نیز هست که ناشی از تقاضای بالا، محدودیت عرضه و انتظارات تورمی است. این حباب می‌تواند متغیر باشد و بر قیمت سکه تاثیر بگذارد، اما طلای آبشده معمولا از این حباب مصون است.

روش‌های سرمایه‌گذاری در طلا؛ بررسی مزایا و معایب هر روش

سرمایه‌گذاری در طلا، همواره به‌عنوان یکی از روش‌های محبوب برای حفظ ارزش سرمایه و مقابله با تورم مطرح بوده است. اما این سرمایه‌گذاری می‌تواند به اشکال مختلفی صورت گیرد که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. انتخاب روش مناسب بستگی به اهداف سرمایه‌گذاری، میزان ریسک‌پذیری و افق زمانی مورد نظر شما دارد.

۱. شمش طلا

شمش‌های طلا برای سرمایه‌گذاری بلندمدت و حفظ ارزش دارایی‌ها در ابعاد کلان مورد استفاده قرار می‌گیرند.

۲. سکه طلا

در ایران، سکه‌های بهار آزادی (طرح قدیم و جدید) از رایج‌ترین انواع سکه‌های سرمایه‌گذاری به‌شمار می‌روند که به دلیل نقدشوندگی بالا، گزینه محبوبی برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند.

۳. طلای آب شده

طلای آب شده به‌دلیل نداشتن هزینه‌های اضافی، انتخابی اقتصادی برای سرمایه‌گذاری است.

۴. جواهرات و طلای زینتی

بالاترین سطح طراحی و ظرافت هنری را می‌توان در جواهرات و طلای زینتی یافت که با هدف زیبایی‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

۵. گواهی سپرده کالایی طلا

گواهی سپرده کالایی طلا، اوراق بهاداری هستند که به‌صورت الکترونیکی در بورس کالا معامله می‌شوند و نشان‌دهنده مالکیت مقدار مشخصی طلای فیزیکی (معمولا شمش یا سکه) هستند که در انبارهای مورد تایید بورس نگهداری می‌شوند. این گواهی‌ها به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند بدون دغدغه نگهداری فیزیکی، در طلا سرمایه‌گذاری کنند و از نوسانات قیمت آن سود ببرند.

در ادامه، مزایا و معایب به‌صورت جدول ارائه شده‌اند:

۶. صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF)

صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) طلا نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که واحدهای آن‌ها در بورس معامله می‌شوند (مانند سهام). دارایی اصلی این صندوق‌ها، شمش طلای فیزیکی یا اوراق مشتقه مبتنی بر طلا است. با خرید واحدهای این صندوق‌ها، شما به‌طور غیرمستقیم در طلا سرمایه‌گذاری می‌کنید و از نوسانات قیمت آن بهره‌مند می‌شوید، بدون اینکه نیاز به خرید و نگهداری طلای فیزیکی داشته باشید.

۷. قراردادهای آتی (Futures Contracts)

قرارداد آتی طلا یک توافقنامه استانداردشده برای خرید یا فروش مقدار مشخصی طلا در قیمتی ازپیش تعیین‌شده، در یک تاریخ معین در آینده است. این نوع معامله، بیشتر توسط سرمایه‌گذاران حرفه‌ای برای پوشش ریسک (Hedging) یا کسب سود از نوسانات آتی قیمت طلا، با استفاده از اهرم مالی انجام می‌شود.

۸. خرید سهام شرکت‌های معدنی طلا

سهام شرکت‌های معدنی طلا می‌تواند نوسانات قیمتی بیشتری نسبت به خود طلا داشته باشد، زیرا سودآوری آن به قیمت طلا و هزینه‌های عملیاتی بستگی دارد. علاوه‌بر نوسانات قیمت طلا، این سهام تحت تاثیر ریسک‌های خاص شرکت مانند مدیریت، موقعیت جغرافیایی معادن، هزینه‌های استخراج و بدهی‌ها قرار دارند. اما از سوی دیگر، امکان دریافت سود نقدی نیز دارند که برخی شرکت‌های معدنی طلا به سهامداران خود پرداخت می‌کنند.

۹. خرید و فروش آنلاین طلا

می‌توانید کسری از طلا را از طریق پلتفرم‌های آنلاین خرید و فروش کنید. در این مدل، طلای فیزیکی خریداری شده در انبارهای امن نگهداری می‌شود و کاربر صرفا گواهی مالکیت دیجیتال آن را در اختیار دارد و می‌تواند در هر زمان آن را به پول نقد تبدیل یا در صورت رسیدن به حداقل وزن، درخواست تحویل فیزیکی دهد.

اگر به دنبال یک پلتفرم امن، مطمئن، سریع و پیشرفته برای خرید و فروش طلای آب شده آنلاین هستید، پلتفرم معتبر وال‌گلد با امکان تحویل طلای فیزیکی بالاتر از یک گرم، انتخابی ایده‌آل است.

نگاهی به بازار طلا در ایران

طبق اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارش آسیب‌شناسی زنجیره‌های فلزات راهبردی کشور؛ طلا، ایران دارای حدود ۸۰۰ تن ذخایر طلای قطعی است که معادل تقریبی ۱ درصد از کل ذخایر جهان را تشکیل و کشور را در رتبه ۱۸ جهانی قرار می‌دهد. همچنین در سال ۱۴۰۲، ایران حدود ۱۴ تن کانسنگ طلا استخراج کرده که تقریبا ۰.۴ درصد از تولید جهانی معدن طلا است.

طبق گزارش شبکه اطلاع‌رسانی طلا و ارز ایران (TGJU)، در اسفند ۱۳۹۳، هر گرم طلای ۱۸ عیار بین ۹۲ تا ۹۷ هزار تومان معامله می‌شد (میانگین ۹۵ هزار تومان). درحالی‌که سال ۱۴۰۴ این میزان به حدود ۸ میلیون تومان رسید. بنابراین، می‌توان گفت که از ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۴، قیمت طلای ۱۸ عیار بیش از ۸,۳۰۰ درصد افزایش یافته که بازتابی از بازدهی بسیار بالای سرمایه‌گذاری در طلا در ایران می‌باشد.

کلام آخر

فلز گرانبها طلا، به دلیل خواص بی‌نظیرش، کاربردهای گسترده‌ای در جواهرسازی و صنایع پیشرفته دارد و جایگاهی مهم در ذخایر ارزی جهانی ایفا می‌کند. این مقاله با تعریف مفهوم عیار، توضیح داد که قیمت طلا تحت تاثیر عوامل کلان اقتصادی جهانی (نظیر نرخ بهره، ارزش دلار، تورم) و عوامل داخلی ایران (مانند نرخ ارز و شرایط اقتصادی) تعیین می‌شود. همچنین، روش‌های مختلف سرمایه‌گذاری در طلا را با بررسی مزایا و معایب آن‌ها مرور کردیم.

سوالات متداول در مورد طلا