Physical Address
304 North Cardinal St.
Dorchester Center, MA 02124
دانستن روش‌های تشخیص طلا از بدل در بازار طلا و جواهرات تنها یک مهارت مفید است، بلکه یک ضرورت واقعی برای جلوگیری از ضررهای مالی و کلاهبرداری به‌شمار می‌رود اما چگونه طلا را تشخیص دهیم؟ خوشبختانه روش‌هایی وجود دارد که به کمک آن‌ها می‌توان به سرعت و با دقت قابل‌قبول، اصل یا بدل بودن یک قطعه طلا را سنجید.
در این مقاله روش‌های مختلف تشخیص سریع طلا را بررسی می‌کنیم؛ از ساده‌ترین تست‌هایی که در منزل قابل انجام هستند تا ابزارهای دقیق‌تری مانند XRF و سنگ محک که در آزمایشگاه‌ها استفاده می‌شوند.
اهمیت تشخیص سریع طلا
بر اساس گزارشی از کمیته نظارت بر صنعت جواهرات آمریکا (JVC)، سالانه هزاران مورد شکایت درباره فروش طلای تقلبی در ایالات متحده ثبت می‌شود. این سازمان در گزارشی اعلام کرده که تنها در سال ۲۰۲۳، بیش از ۱۵ هزار گزارش مربوط به فروش مصنوعات طلای تقلبی یا اشتباه در اعلام عیار دریافت کرده است. به همین دلیل، داشتن اطلاعات پایه درباره روش‌های تشخیص طلا از بدل، نه تنها ضروری بلکه نوعی محافظت از سرمایه تلقی می‌شود.
روش‌های خانگی تشخیص طلا
تشخیص سریع طلا، همیشه نیازمند تجهیزات پیشرفته نیست؛ برخی از روش‌ها در منزل نیز قابل‌انجام‌اند. البته، این روش‌ها دقت علمی یا قطعی ندارند و ممکن است در مورد بعضی از آلیاژها نتایج اشتباه نشان دهند. بنابراین، آن‌ها را فقط به‌عنوان تست اولیه و غیرقطعی ببینید، نه جایگزین روش‌های تخصصی.
روش‌های فیزیکی و رفتاری طلا در منزل
اگر می‌پرسید در منزل چگونه طلا را تشخیص دهیم؟ باید توضیح دهیم که یکسری روش‌های فیزیکی وجود دارد که بر اساس خواص فیزیکی یا واکنش طلا با اجسام یا مواد مختلف طراحی شده‌اند. اما باید بررسی کنیم که این روش‌ها چقدر صحیح و کاربردی هستند.
گاز گرفتن طلا
در گذشته‌های دور، گاز گرفتن سکه طلا برای تشخیص نرمی آن یک روش سنتی بود (چون طلا فلزی نرم است)، اما ممکن است باعث تغییر شکل یا خراش سطحی طلا شود. این روش در مورد طلاهای جدید، آبکاری‌شده یا بدلیجات به هیچ وجه قابل‌اعتماد نیست. از طرفی، خراشیدن طلا با سوهان یا چاقو برای تست نیز باعث کاهش ارزش قطعه می‌شود و در مورد سکه، انگشتر و زنجیر نیز، گاز گرفتن یا خراش عمدی کاملا بی‌فایده و مخرب است.
با آهنربا
طلای خالص خاصیت مغناطیسی ندارد. اگر قطعه‌ای به آهنربا جذب شود، به احتمال زیاد دارای فلزات ناخالصی مثل نیکل یا آهن است. البته، بعضی بدل‌ها (مثل برنج یا مس) نیز جذب آهنربا نمی‌شوند، بنابراین تست با آهنربا نمی‌تواند اصالت طلا را به‌تنهایی اثبات کند.
با سوزاندن یا حرارت مستقیم
طلای اصل در برابر حرارت تغییر رنگ نمی‌دهد یا سیاه نمی‌شود. درحالی‌که طلای بدل (به‌خصوص آبکاری‌شده‌ها) ممکن است رنگ عوض کند یا دود کند. در هر صورت، تشخیص طلا با سوزاندن بسیار خطرناک است و اگر اشتباهی رخ دهد، به‌راحتی باعث آتش‌سوزی یا آسیب به فرد یا باعث ذوب و تغییر رنگ سطحی طلا می‌شود. ضمن اینکه در طلاهای سبک و نگین‌دار، احتمال آسیب به سنگ‌ها یا چسب‌های اتصال وجود دارد. بنابراین، انجام آن را در منزل توصیه نمی‌کنیم.
با برنج
برخی افراد معتقدند که تماس طلا با برنج ممکن است باعث ایجاد لکه یا واکنش خاصی شود. اما این روش هیچ پایه علمی ندارد و صرفا یک باور عامیانه است که نمی‌تواند به تشخیص طلا از بدل از کمک کند.
روش‌های شیمیایی خانگی
برخی تلاش می‌کنند با استفاده از مواد غذایی یا شیمیایی خانگی، طلا را از بدل تشخیص دهند. اگر همچنان می‌پرسید چگونه طلا را تشخیص دهیم؟ لازم است بدانید این روش‌ها بیشتر جنبه تجربی دارند و نباید نتایج آن‌ها را قطعی دانست.
تست با آبلیمو، با ماست و با سرکه
در روش‌های غیرعلمی، گاهی توصیه می‌شود طلا را با آبلیمو، با ماست یا با سرکه که مواد اسیدی ضعیف هستند، تست کنید. در این روش‌ها، فرض بر این است که طلا با این مواد واکنش نشان نمی‌دهد، اما فلزات تقلبی ممکن است تغییر رنگ بدهند. باید بدانید این تست‌ها ناپایدار و کاملا غیرقابل اعتماد هستند و براقیت و کیفیت ظاهری طلا را کاهش می‌دهند. علاوه‌براین، اسیدهای ضعیف ممکن است به سطح برخی طلاهای آبکاری‌شده آسیب بزنند.
تست با وایتکس
یکی از خطرناک‌ترین روش‌هایی که در فضای مجازی رواج دارد، تست طلا با وایتکس است. تصور می‌شود که طلای اصل در تماس با وایتکس واکنش خاصی نمی‌دهد ولی بدل تغییر رنگ می‌دهد. وایتکس حاوی کلر فعال است و می‌تواند باعث خوردگی یا تغییر رنگ حتی در طلای اصل (به‌ویژه طلای سفید) شود. این روش نه‌تنها غیردقیق، بلکه بسیار مضر برای طلا و سلامت شما است.
روش‌های تخصصی تشخیص طلا
برای تشخیص سریع طلا و اطلاع دقیق از عیار و اصالت آن، ابزارها و روش‌های تخصصی وجود دارد که در طلافروشی‌ها، آزمایشگاه‌های ری‌گیری و واحدهای رسمی سنجش عیار مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخلاف روش‌های خانگی، این تست‌ها قابل استناد و دارای پشتوانه علمی هستند و نتایج آن‌ها در خریدوفروش‌های عمده یا صادرات استفاده می‌شود.
سنگ محک و اسید نیتریک
یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین روش‌های تشخیص طلا که دقت بالایی هم دارد، استفاده از سنگ محک و اسید نیتریک است. در این روش، ابتدا نمونه‌ای از طلا روی سنگ محک کشیده می‌شود تا خطی از فلز بر سطح سنگ باقی بماند. سپس چند قطره اسید نیتریک با غلظت‌های مشخص روی خط مالیده می‌شود. اگر خط باقی بماند، نشانه‌ای از طلای با عیار بالا است اگر خط محو شود یا واکنش شدیدی نشان دهد، نشان‌دهنده تقلبی بودن یا کم‌عیار بودن طلا است.
روش سنگ محک و اسید نیتریک، برای تشخیص طلای ۱۸، ۲۰ و ۲۲ عیار قابل‌اعتماد است؛ به‌ویژه اگر توسط فرد مجرب انجام شود. اما باید این هشدار را در نظر بگیرید که استفاده از اسید نیتریک بدون تجربه و تجهیزات ایمنی (دستکش، تهویه مناسب و عینک ایمنی) بسیار خطرناک است. اسید نیتریک می‌تواند باعث سوختگی شدید پوستی درجه‌دو یا سه یا آسیب به مجاری تنفسی شود. ریزش تصادفی آن روی سطوح یا اشیای اطراف نیز ممکن است به خوردگی و تخریب شدید منجر شود.
دستگاه XRF
دستگاه‌های XRF (مخفف X-ray fluorescence) از دقیق‌ترین و سریع‌ترین ابزارهای سنجش عیار فلزات هستند. این دستگاه با تاباندن پرتو ایکس به سطح طلا، عناصر موجود در آلیاژ را شناسایی می‌کند و نسبت هر عنصر (از جمله طلا، نقره، مس و پالادیم) را با دقت بالا مشخص می‌کند.
طبق گزارش شرکت Olympus، سازنده دستگاه‌های XRF، این دستگاه‌ها در شرایط استاندارد می‌توانند عیار طلا را با دقت بیش از ±۰.۲ درصد تعیین کنند. تشخیص طلا با دستگاه XRF، نیازی به تخریب یا ایجاد خراش روی سطح آن ندارد، نتیجه را فورا (در کم‌تر از ۳۰ ثانیه) اعلام می‌کند و برای سنجش طلای آبشده، شمش و مصنوعات مناسب است.
دستگاه‌های دیجیتال عیارسنجی
برخی دستگاه‌ها در فروشگاه‌های بزرگ طلا و آزمایشگاه‌ها با استفاده از روش‌های الکترونیکی یا التراسونیک و بدون نیاز به خراش یا اسید، می‌توانند عیار طلا را تخمین بزنند. برخی از آن‌ها با تماس مستقیم به سطح طلا، هدایت الکتریکی آن را اندازه می‌گیرند و برخی دیگر، از فناوری التراسونیک برای تعیین ضخامت طلا و نوع آلیاژ استفاده می‌کنند.
در هر صورت، دقت دستگاه‌های دیجیتال عیارسنجی کم‌تر از روش XRF است و برای شمش‌ها یا قطعات با پوشش خاص ممکن است نتیجه اشتباه بدهند. استفاده از این روش برای کاربردهای رسمی توصیه نمی‌شود؛ مگر اینکه همراه با تایید XRF یا اسید نیتریک باشد.
آزمایشگاه ری‌گیری
اگر به تشخیص رسمی و غیرقابل‌انکار نیاز دارید (مثلا برای خرید شمش طلای آب شده یا صادرات)، مراجعه به آزمایشگاه ری‌گیری بهترین گزینه است. در این مراکز، قطعه طلا ذوب و نمونه‌برداری می‌شود تا عیار آن با روش‌های دقیق‌تر مانند تیتراسیون شیمیایی یا طیف‌سنجی تعیین شود. در طلای آب شده، حک شدن نام آزمایشگاه ری‌گیری و کد انگ (کدی منحصربه‌فرد برای هر ذوب) الزامی است. خریدار باید این کد را با فاکتور مطابقت دهد تا از اعتبار و عیار قطعه خریداری‌شده اطمینان پیدا کند.
کلام آخر
تشخیص سریع طلا از بدل، موضوعی فراتر از کنجکاوی است؛ این مهارت می‌تواند مانع از ضررهای مالی یا خرید طلای تقلبی شود. روش‌های خانگی، هرچند در دسترس و ساده‌اند، اما دقت علمی لازم را ندارند و در بسیاری موارد می‌توانند گمراه‌کننده باشند یا حتی به طلا آسیب بزنند.
در مقابل، روش‌های تخصصی مانند استفاده از سنگ محک، اسید نیتریک، دستگاه XRF یا مراجعه به آزمایشگاه‌های ری‌گیری، اطلاعات دقیق‌تری ارائه می‌دهند. انتخاب روش مناسب بستگی به نوع طلا، ارزش آن و شرایط خرید یا فروش دارد. در نهایت، بهترین تصمیم برای تشخیص دقیق، مراجعه به کارشناسان رسمی و پرهیز از آزمون‌های خطرناک خانگی است.
| روش تشخیص | نوع روش | دقت | ایمنی | مناسب برای | توصیه |
|---|---|---|---|---|---|
| گاز گرفتن طلا | خانگی | بسیار پایین | متوسط (آسیب به طلا) | سکه و طلای دست دوم | کاملا بی‌فایده |
| با آهنربا | خانگی | پایین | بالا | تست اولیه | تشخیص کمکی |
| با سوزاندن | خانگی | پایین تا متوسط | پایین (خطر آتش و آسیب به طلا) | طلای مشکوک | خطرناک، توصیه نمی‌شود |
| با برنج | خانگی | بسیار پایین | بالا | فقط باور عامیانه | فاقد اعتبار علمی |
| با آبلیمو / با ماست / با سرکه | خانگی | بسیار پایین | متوسط (ممکن است به طلا آسیب بزند) | طلاهای دست دوم مشکوک | غیرعلمی و آسیب‌زننده |
| با وایتکس | خانگی | بسیار پایین | بسیار پایین (خوردگی طلا، خطر تنفس بخار) | فلزات مشکوک یا آبکاری‌شده | اکیدا ممنوع |
| سنگ محک و اسید نیتریک | تخصصی | بالا | متوسط تا پایین (در صورت ناآشنایی با اسید) | طلای بدون فاکتور یا آب شده | موثر در حضور فرد متخصص |
| دستگاه XRF | تخصصی | بسیار بالا | بسیار بالا | شمش، آب شده، سکه، طلای بدون فاکتور | توصیه‌شده‌ترین روش |
| دستگاه‌های دیجیتال عیارسنجی | تخصصی | متوسط تا بالا | بالا | بررسی سریع بدون آسیب به طلا | مفید به‌عنوان ابزار کمکی |
| آزمایشگاه ری‌گیری | تخصصی | دقیق‌ترین | بسیار بالا | طلای آب شده | توصیه می‌شود |
سوالات متداول در مورد روش‌های تشخیص طلا
چگونه با سنجش وزن، طلای اصل را تشخیص دهیم؟
طلای خالص چگالی نسبتا بالایی دارد، درحالی‌که فلزات بدل مانند مس یا آلومینیوم بسیار سبک‌ترند. اگر دو قطعه مشابه از نظر ظاهر و حجم داشته باشید، قطعه سنگین‌تر احتمالا طلای اصل است، اما این روش قطعی نیست.
آیا تغییر رنگ پوست نشانه‌ای از تقلبی بودن طلا است؟
طلاهای کم‌عیار که حاوی نیکل یا مس هستند، ممکن است با تعریق یا تماس با مواد آرایشی باعث تغییر رنگ پوست شوند. اما حتی طلای اصل هم اگر حاوی آلیاژهای خاصی باشد، ممکن است در بعضی افراد واکنش آلرژیک یا تغییر رنگ پوست ایجاد کند.
چه زمانی بهتر است تست خانگی برای تشخیص طلا انجام دهیم؟
تست‌های خانگی تنها زمانی کاربرد دارند که قصد دارید یک بررسی اولیه روی یک قطعه انجام دهید، مثلا هنگام خرید از فرد ناشناس یا بازارهای غیررسمی. اما حتی در این شرایط هم باید بدانید که این تست‌ها قابل استناد نیستند.
آیا طلای سفید هم مانند طلای زرد قابل تشخیص است؟
بله، اما تشخیص طلای سفید به‌دلیل شباهت رنگ آن به فلزات دیگر مانند پلاتین یا نیکل، دشوارتر است. در مورد طلای سفید، بهتر است از روش‌هایی مانند XRF یا تست سنگ محک در حضور متخصص استفاده شود.
منبع: Alromaizan | Bullionbypost