همه چیز در مورد ری گیری طلا؛ روش‌های تعیین عیار طلا به زبان ساده و علمی

در بازار طلا، تشخیص دقیق عیار اهمیت حیاتی دارد و ریگیری طلا معتبرترین روش برای تعیین عیار واقعی این فلز گران‌بها است. اگر دقیقا نمی‌دانید که ری گیری طلا چیست، باید توضیح دهیم فرایندی تخصصی برای تعیین دقیق عیار آن است که در صنف طلافروشی و معاملات عمده طلا کاربرد حیاتی دارد. در این مقاله با معرفی سامانه ریگیری طلا، روش‌های مختلف سنجش عیار طلا، مراحل انجام این کار و هر اطلاعات ضروری دیگری که باید در این رابطه بدانید را در اختیارتان قرار می‌دهیم.

ری گیری طلا چیست؟

ری گیری طلا (Gold Assay)، فرایندی تخصصی و آزمایشگاهی است که با هدف تعیین دقیق عیار واقعی طلا انجام می‌شود. در این فرایند، یک نمونه مشخص از طلای مورد نظر، تحت آزمایش‌های فیزیکی و شیمیایی قرار می‌گیرد تا درصد خلوص فلزات و ناخالصی‌های موجود در آن به‌صورت دقیق مشخص شود.

طبق گزارش شورای جهانی طلا (World Gold Council)، علائم استاندارد (Hallmarks) برای نشان دادن خلوص طلا در مصنوعات آن ایجاد شده‌اند و شامل اطلاعاتی ازجمله آزمایشگاه محل ری‌گیری و اطلاعات مربوط به وزن و عیار طلا هستند که خلوص و عیار طلا را تایید می‌کند.

در ایران، اصطلاح ری‌گیری معمولا به فرآیند ذوب مجدد طلای آب شده یا دست‌دوم و انجام تست‌های تخصصی برای محاسبه عیار آن اطلاق می‌شود. این فرآیند در آزمایشگاه‌های اتحادیه طلا و جواهر یا مراکز دارای مجوز رسمی از سازمان استاندارد انجام می‌گیرد.

معرفی سامانه ریگیری طلا

در سال‌های اخیر، سامانه ریگیری طلا توسط اتحادیه‌های صنفی طلا و جواهرات و نهادهای نظارتی بازار برای افزایش شفافیت راه‌اندازی شده است. کاربران برای اطمینان از اصالت معاملات خود، می‌توانند به آدرس reygiri.com مراجعه نمایند.

هدف سامانه ریگیری طلا، ثبت نتایج رسمی ری‌گیری، ارائه کد ریگیری طلا و امکان استعلام ریگیری طلا برای خریداران و فروشندگان است. کد ریگیری طلا، یک شناسه منحصربه‌فرد است که روی برگه رسمی ریگیری درج می‌شود و به کمک آن می‌توان جزئیات مربوط به عیار، وزن و تاریخ ریگیری را مشاهده کرد.

چرا ریگیری طلا اهمیت دارد؟

احتمالا شما هم می‌پرسید اهمیت ری گیری طلا چیست؟ ری گیری طلا به‌عنوان یکی از مراحل کلیدی در معاملات حرفه‌ای، نقش مهمی در کشف عیار واقعی و حفظ اعتماد خریدار و فروشنده ایفا می‌کند. براساس گزارش نشریه GoldHub (وابسته به شورای جهانی طلا)، در بسیاری از کشورهای دارای بازار پرنوسان، نظیر ترکیه، هند و ایران، ری گیری به‌عنوان یک استاندارد حرفه‌ای در معاملات طلای خام و طلای آب شده نهادینه شده است.

اهمیت ری گیری طلا را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

• محاسبه دقیق قیمت: عیار واقعی، تعیین‌کننده اصلی قیمت هر گرم طلا است؛ بدون ری گیری، محاسبه قیمت دقیق ممکن نیست.
• کاهش ریسک تقلب: بسیاری از طلاهای آب شده یا دست دوم ممکن است ناخالصی‌هایی داشته باشند که بدون ری گیری قابل شناسایی نیستند.
• ضروری در معاملات طلای آب شده: در خرید و فروش طلای آب شده، ری گیری حکم سند رسمی برای تایید کیفیت و ارزش کالا را دارد.
• پیش‌نیاز فرآیند ذوب و تولید مجدد: برای بازیافت طلا و ساخت مصنوعات جدید، ابتدا باید خلوص آن به‌درستی تعیین شود.
• مورد استناد در اختلافات حقوقی یا صنفی: در مواردی که بین دو طرف معامله اختلافی پیش آید، گزارش رسمی ری گیری می‌تواند نقش سند کارشناسی را ایفا کند.

روش‌های ریگیری طلا

در رابطه با روش‌ها و نحوه ریگیری طلا، می‌توان گفت مجموعه‌ای از آزمون‌های دقیق برای تعیین عیار واقعی طلا و مقدار خلوص آن وجود دارد که بسته به نوع طلا (خام، آب‌شده، جواهر) و هدف معامله استفاده می‌شوند.

۱. روش کوپلاسیون

مهم‌ترین روش ریگیری طلا در دنیا، کوپلاسیون (Fire Assay) است که با دقت بسیار بالا (تا ۰.۰۱ درصد) می‌تواند خلوص طلا را مشخص کند. این روش به‌عنوان استاندارد جهانی در تعیین عیار طلا شناخته می‌شود و اغلب در معاملات طلای خام یا آب شده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

طبق گزارش Goldture، کوپلاسیون دقیق‌ترین و استانداردترین روش تعیین عیار طلا است که طبق استاندارد بین‌المللی ISO 11426:2021 انجام می‌شود و در آموزش ری گیری طلا نیز کاربرد دارد.

نحوه ریگیری طلا در روش کوپلاسیون به این شکل است که نمونه‌ای از طلا ذوب و ناخالصی‌های آن با استفاده از حرارت بالا و ماده‌ای به‌نام فلکس (Flux) جدا می‌شوند. فلزات همراه نظیر نقره و مس حذف می‌گردند و تنها طلا باقی می‌ماند.

۲. روش سنتی با سنگ محک

ریگیری طلا با سنگ محک، یک روش کاملا سنتی، تقریبی و بدون تجهیزات پیشرفته خاصی است. نحوه ریگیری طلا در این روش که بیشتر در مغازه‌های طلافروشی کاربرد دارد، به این شکل است که طلای مورد نظر روی سنگ محک کشیده می‌شود و با اسید مخصوص (تیزاب سلطانی) تست می‌گردد تا حدود عیار آن مشخص شود.

نکته: تیزاب سلطانی (Aqua Regia) محلولی بسیار خورنده به رنگ زرد، نارنجی یا قرمز است که حالت بخارزا دارد و به‌دلیل توانایی حل کردن فلزات نجیبی مانند طلا و پلاتین به این نام معروف شده است. این محلول، از مخلوط اسید نیتریک و اسید هیدروکلریک با نسبت حجمی ۱ به ۳ تهیه می‌شود.

۳. روش دستگاهی (XRF یا فلورسانس اشعه ایکس)

روش XRF برای ریگیری طلا، یک روش غیرمخرب و سریع برای تعیین حدودی عیار طلا با استفاده از تابش اشعه X به سطح نمونه است. این روش معمولا در طلافروشی‌های بزرگ یا دفاتر ری‌گیری برای بررسی اولیه یا تایید صحت عیار درج‌شده استفاده می‌شود. دقت این روش در مقایسه با کوپلاسیون کم‌تر است و در صورت شک به نتیجه، ری‌گیری مجددا یا به روش دیگری انجام می‌شود.

۴. روش ICP-MS (اسپکترومتری جرمی)

ICP-MS یک روش فوق‌العاده دقیق و بسیار پیشرفته آزمایشگاهی است که در تحقیقات علمی یا کنترل کیفیت در کارخانه‌های بزرگ ذوب طلا استفاده می‌شود. هزینه بالا و پیچیدگی آن باعث شده در معاملات رایج بازار طلا به‌کار نرود.

مراحل گام به گام ری گیری طلا

فرآیند ری‌گیری طلا، یک رویه دقیق و منظم است که از جمع‌آوری طلاهای متفرقه شروع شده و به تولید یک شمش استاندارد با هویت مشخص ختم می‌شود. این فرآیند را می‌توان در ۷ مرحله اصلی خلاصه کرد.

۱. جمع‌آوری و ارزیابی اولیه طلا

اولین گام که در آموزش ری گیری طلا نیز به آن توجه می‌شود، جمع‌آوری تمام قطعات طلای مورد نظر است. این طلاها می‌توانند شامل جواهرات دست دوم، طلای شکسته، سکه‌های آسیب‌دیده یا هر نوع طلای دیگری با عیار نامشخص باشند. در این مرحله یک وزن‌کشی اولیه نیز برای تخمین حجم کار انجام می‌شود.

۲. قرار دادن طلا در بوته (Crucible)

طلاهای جمع‌آوری شده، در ظرفی مخصوص و بسیار مقاوم به حرارت به نام بوته (Crucible) قرار می‌گیرند. بوته‌ها معمولا از جنس گرافیت یا سرامیک‌های مهندسی ساخته می‌شوند تا بتوانند دمای بسیار بالای ذوب طلا را بدون واکنش شیمیایی تحمل کنند.

۳. فرآیند ذوب در کوره

بوته حاوی طلا وارد کوره می‌شود. در کارگاه‌های مدرن، از کوره‌های القایی استفاده می‌شود. این کوره‌ها، فلز را بدون هیچ‌گونه شعله یا تماس مستقیم حرارت می‌دهند. نحوه عملکرد آن‌ها به این شکل است که با ایجاد یک میدان مغناطیسی بسیار قوی، باعث ایجاد جریان‌های الکتریکی گردابی در خودِ قطعه طلا می‌شوند و این جریان‌ها با مقاومت درونی فلز، آن را از درون به بیرون و به سرعت تا نقطه ذوب (۱۰۶۴ درجه سانتی‌گراد) داغ می‌کنند.

۴. تصفیه و همگن‌سازی با فلاکس (Flux)

پس از ذوب کامل طلا، برای جداسازی ناخالصی‌های غیرفلزی (مانند اکسیدها) از مذاب، مقداری ماده تصفیه‌کننده به نام فلاکس (Flux) به آن اضافه می‌شود. رایج‌ترین فلاکس، بوراکس (Borax) نام دارد. بوراکس این ناخالصی‌ها را به خود جذب کرده و به‌صورت یک لایه سرباره سبک روی سطح طلای مذاب شناور می‌شود که به راحتی قابل جداسازی است. همزمان، مذاب به آرامی هم زده می‌شود تا کاملا یکدست شود.

۵. نمونه‌گیری برای عیارسنجی

در حالی که طلا هنوز مذاب است، یک نمونه بسیار کوچک به‌طور تصادفی از آن با یک میله کوارتزی یا ابزار مخصوص برداشته می‌شود. این نمونه که نماینده کل مذاب است، برای تعیین عیار دقیق به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.

۶. قالب‌ریزی در ریژه (Ingot Mold)

پس از برداشتن نمونه، باقی‌مانده طلای مذاب و خالص‌شده، با دقت در قالب‌هایی از جنس چدن یا گرافیت به نام ریژه (Ingot Mold) ریخته می‌شود. پس از سرد شدن، مذاب شکل قالب را به خود گرفته و به یک شمش جامد تبدیل می‌شود.

۷. عیارسنجی نهایی و انگ زدن (Stamping)

نمونه‌ای که در مرحله ۵ برداشته شد، توسط دستگاه اسپکترومتر با دقت بالا آنالیز می‌شود. پس از اینکه آزمایشگاه عیار دقیق و نهایی را تایید کرد (مثلا ۷۵۰.۳ برای طلای ۱۸ عیار)، این مشخصات به همراه کد آزمایشگاه و گاهی وزن، روی شمش سردشده حک می‌شود. به این عمل نهایی که به شمش هویت رسمی می‌بخشد، انگ زدن می‌گویند.

هزینه ری گیری طلا

هزینه ری گیری طلا که در بازار به آن اجرت ریگیری نیز گفته می‌شود، مبلغی است که آزمایشگاه یا مرکز ریگیری در ازای انجام فرآیند ذوب، خالص‌سازی، نمونه‌برداری و تعیین عیار دقیق طلا از مالک آن دریافت می‌کند. این هزینه زیر نظر اتحادیه طلا و جواهر تعیین می‌شود، اما یک مبلغ ثابت و مشخص در کل کشور ندارد و تحت تاثیر چند عامل کلیدی تعیین می‌شود:

• نرخ اتحادیه: اتحادیه طلا و جواهر هر شهر سالانه یک جدول نرخ‌نامه برای خدمات مختلف از جمله ری‌گیری اعلام می‌کند. مراکز معتبر موظف به رعایت این نرخ‌نامه هستند.
• مقدار طلا (وزن خالص یا تقریبی): هرچه وزن طلای ارسالی بیشتر باشد، هزینه کل افزایش پیدا می‌کند؛ البته گاهی برای وزن‌های بسیار بالا، تخفیف در اجرت هر گرم در نظر گرفته می‌شود.
• میزان ناخالصی طلا: اگر طلای تحویل داده‌شده ناخالصی زیادی داشته باشد و نیازمند فرآیندهای تصفیه پیچیده‌تری باشد، ممکن است هزینه ری‌گیری آن بیشتر شود.

کلام آخر

ری‌گیری طلا، فرآیندی تخصصی برای تعیین دقیق عیار طلا است که با استفاده از روش‌های مختلفی مانند کوپلاسیون، سنگ محک، XRF و ICP-MS انجام می‌شود. این فرایند نقش مهمی در شفاف‌سازی ارزش واقعی طلا، به‌ویژه طلای آب‌شده، ایفا می‌کند و لازمه ورود آن به بازار رسمی است. 

ریگیری، طبق استانداردهای بین‌المللی انجام می‌شود و شامل ذوب، تصفیه، نمونه‌گیری، قالب‌ریزی و در نهایت، انگ‌زنی است و هزینه آن بسته به نرخ اتحادیه، مقدار طلا و میزان ناخالصی آن متغیر است. در این مقاله، ضمن معرفی سامانه ریگیری طلا، به اهمیت و جزئیات این فرایند مهم پرداختیم.

سوالات متداول در مورد ریگیری طلا