مثقال طلا از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین واحدهای وزنی در ایران است و در محاسبات روزانه این فلز گرانبها نقش کلیدی دارد. در این مطلب می‌بینیم اصطلاح مثقال طلا از کجا آمده، چه ارتباطی با گرم دارد و چطور آن را محاسبه کنیم. در پایان خودتان مثل یک معامله‌گر حرفه‌ای قیمت هر مثقال طلا و نسبت آن با دیگر واحدهای وزنی را به راحتی محاسبه می‌کنید.
مثقال طلا: تعریف دقیق و انواع آن
برخلاف «گرم» که تعریفی مشخص و ثابتی دارد، مثقال طلا بسته به کاربرد آن می‌تواند وزن‌های متفاوتی داشته باشد. همین تفاوت هم منشا بسیاری از سردرگمی‌هاست. در بازار ایران ما با دو نوع مثقال سروکار داریم:
۱. مثقال صیرفی (مثقال طلافروشان)
این مثقال مهم‌ترین و کاربردی‌ترین واحد وزنی در بازار طلاست. هر وقت در یک طلافروشی یا در اخبار اقتصادی صحبت از مثقال طلا می‌شود، منظور همین نوع است.
هر مثقال صیرفی دقیقاً معادل ۴.۶۰۸۳ گرم است.
این واحد معیار اصلی برای وزن کردن طلای آبشده با عیار ۱۷ (یا ۷۰۵) است و قیمت اعلامی برای آن، مبنای تمام محاسبات قرار می‌گیرد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
۲. مثقال شرعی
این نوع مثقال وزنی کمتر از مثقال صیرفی دارد و کاربرد آن بیشتر در محاسبات فقهی و شرعی مانند تعیین نصاب زکات و پرداخت خمس است.
هر مثقال شرعی معادل ۳.۴۵۶ گرم است.
این مقدار برابر با ۱۸ نخود است، درحالی‌که مثقال صیرفی معادل ۲۴ نخود در نظر گرفته می‌شود.
در مکالمات روزمره بازار طلا، هر وقت کلمه مثقال را بدون پسوند شنیدید، منظور مثقال صیرفی (۴.۶۰۸۳ گرمی) است. مثقال شرعی در معاملات روزانه طلا کاربردی ندارد.
عبارت مثقال طلا از کجا آمده؟
واژه مثقال از ریشه عربی «ثِقْل» به معنای «سنگینی» یا «وزن» گرفته شده و مفهومش قدیمی‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کنید. ردپای این واحد وزنی را می‌توان در واحدهای باستانی مانند «شِکِل» (Shekel) در تمدن‌های بین‌النهرین و خاورمیانه جستجو کرد.
شِکِل که هم واحد وزن و هم نام سکه‌های نقره و طلا بود، به‌عنوان معیاری استاندارد برای تجارت عمل می‌کرد. با ظهور اسلام، نیاز به یک واحد وزنی دقیق برای امور شرعی (مانند پرداخت زکات) و تجاری احساس شد.
در همین دوران بود که دینار طلا با وزن استاندارد یک مثقال، به معیار اصلی تبدیل شد. وزن هر دینار طلا معادل یک مثقال طلا در نظر گرفته می‌شد و این استاندارد پس از قرن‌ها هنوز به قوت خودش باقیست.
مظنه طلا چیست و چه ارتباطی با مثقال طلا دارد؟
اگر به سایت‌های فروش طلای آب شده مثل وال‌گلد سر بزنید، در کنار قیمت هر گرم طلا، قیمت دیگری تحت عنوان «مظنه» هم مشاهده می‌کنید. مظنه اصطلاحی قدیمی در بازار ایران است و به قیمت یک مثقال طلا، بدون اجرت ساخت اشاره دارد.
در عرف سنتی مظنه بر پایه طلای ۱۷ عیار (۷۰۵) اعلام می‌شود. امروزه که مبنای فاکتورهای خرید طلا ۱۸ عیار (۷۵۰) است، برخی منابع مظنه ۱۸ عیار را هم منتشر می‌کنند.
فرمول تبدیل مظنه به قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار:
قیمت هر گرم ۱۸ ≈ (مظنه ۱۷ ÷ ۴.۶۰۸) × (۷۵۰ ÷ ۷۰۵)اگر «قیمت هر گرم ۱۸ عیار» را دارید و می‌خواهید «مظنه ۱۷» را تقریب بزنید:
مظنه ۱۷ ≈ قیمت هر گرم ۱۸ × ۴.۶۰۸ × (۷۰۵ ÷ ۷۵۰)مثال: قیمت هر گرم ۱۸ عیار = ۶,۰۰۰,۰۰۰ تومان
مظنه ۱۷ ≈ ۶,۰۰۰,۰۰۰ × ۴.۶۰۸ × ۰.۹۴ ≈ ۲۵,۹۰۰,۰۰۰ تومانقبل از اتکا به عدد مظنه، اول مطمئن شوید مبنای عیار آن چیست (۱۷ یا ۱۸ عیار). تفاوت این مبنا روی محاسبات شما اثر مستقیم دارد.
فرمول تبدیل مثقال به سایر واحدها
در ادامه فرمول‌های کاربردی تبدیل مثقال به گرم و برعکس را که روزانه در خرید و فروش طلای آب شده استفاده می‌شوند را آورده‌ایم:
۱. تبدیل مثقال طلا به گرم
تعداد مثقال × ۴.۶۰۸۳ = معادل به گرممثال: ۵ مثقال طلا چند گرم است؟ ۵ × ۴.۶۰۸۳ = ۲۳.۰۴۱۵ گرم.
۲. تبدیل گرم به مثقال طلا
تعداد گرم ÷ ۴.۶۰۸۳ = معادل به مثقالمثال: ۱۰۰ گرم طلا چند مثقال است؟ ۱۰۰ ÷ ۴.۶۰۸۳ ≈ ۲۱.۷۰ مثقال.
۳. تبدیل مثقال طلا به سوت:
تعداد مثقال × ۴۶۰۸.۳ = معادل به سوتاز آنجا که هر گرم ۱۰۰۰ سوت و هر مثقال ۴.۶۰۸۳ گرم است، این تبدیل به‌راحتی انجام می‌شود.
۴. تبدیل مثقال و اونس تروی (استاندارد جهانی طلا)
۱ اونس تروی = ۳۱.۱۰۳۵ گرم ≈ ۶.۷۵ مثقال صیرفی۱ مثقال صیرفی ≈ ۰.۱۴۸۱ اونس تروی
۵. تبدیل از اونس جهانی به مثقال طلا داخلی
قیمت هر مثقال طلا ۲۴ عیار (خالص) ≈ قیمت اونس تروی × (۴.۶۰۸ ÷ ۳۱.۱۰۳۵) × نرخ ارزسپس برای ۱۸ عیار: ضرب در ۰.۷۵
در نهایت کارمزد، اجرت ساخت، مالیات و حاشیه بازار را اضافه کنید.
مثال: فرض کنید قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار = ۶,۰۰۰,۰۰۰ تومان.
قیمت هر مثقال طلا ۱۸ عیار = ۶,۰۰۰,۰۰۰ × ۴.۶۰۸ = ۲۷,۶۴۸,۰۰۰ توماناین فرمول‌ها به شما کمک می‌کنند تا وزن طلا را به هر واحدی بیان کنید و درک کاملی از فاکتور خرید داشته باشید.
برای طلای آبشده یا سکه علاوه بر وزن و عیار، حباب هم بر قیمت نهایی اثر می‌گذارد. در نتیجه قیمت معاملاتی با محاسبه خالص وزنی کمی تفاوت پیدا می‌کند.
جدول مقایسه جامع واحدهای وزن در بازار طلا
در جدول زیر واحدهای مختلف اندازه‌گیری وزن در بازار طلا و فلزات گرانبها را با هم مقایسه کرده‌ایم. این جدول مرجع سریع و دقیق برای محاسبات شما خواهد بود.
| نام واحد | معادل به گرم | معادل به مثقال | کاربرد اصلی |
|---|---|---|---|
| گرم | ۱ گرم | ۰.۲۱۷۰ مثقال | واحد استاندارد جهانی و معیار خرید و فروش مصنوعات طلا در ایران |
| مثقال صیرفی | ۴.۶۰۸۳ گرم | ۱ مثقال | واحد محاسبه مظنه و قیمت‌گذاری طلای آبشده در ایران |
| مثقال شرعی | ۳.۴۵۶ گرم | ۰.۷۵ مثقال | محاسبات فقهی و شرعی (خمس، زکات) |
| سوت | ۰.۰۰۱ گرم | ۰.۰۰۰۲۱۷ مثقال | کوچک‌ترین واحد اندازه‌گیری طلا در خرده‌فروشی ایران |
| اونس تروی | ۳۱.۱۰۳۵ گرم | ۶.۷۴۹ مثقال | واحد استاندارد جهانی برای معامله شمش طلا و فلزات گرانبها |
| اونس معمولی | ۲۸.۳۴۹۵ گرم | ۶.۱۵۱ مثقال | واحد وزن در سیستم امپریال (برای مواد غذایی و کالاهای غیر گرانبها) |
| پوند | ۴۵۳.۵۹۲ گرم | ۹۸.۴۲۹ مثقال | واحد وزن در سیستم امپریال (معادل ۱۶ اونس معمولی) |
اشتباهات رایج درباره مثقال طلا
- یکی دانستن مثقال صیرفی و شرعی: در بازار طلا معیار همان ۴.۶۰۸ گرم است. اگر از عدد دیگری استفاده کنید، محاسبات قیمت شما خطا خواهد داشت.
- تبدیل اشتباه با اونس عادی: طلا با «اونس تروی» سنجیده می‌شود نه «اونس معمولی. اونس تروی که مختص فلزات گرانبهاست، حدود ۱۰٪ سنگین‌تر از اونس معمولی است. اشتباه گرفتن این دو باعث اختلاف چشمگیر در قیمت هر مثقال طلا می‌شود.
- بی‌توجهی به عیار مرجع: اعلام قیمت هر مثقال طلا بدون ذکر عیار یا بدون تبدیل صحیح به عیار ۱۸ و ۲۴، شما را به اشتباه می‌اندازد.
- مقایسه قیمت مثقال طلا با مصنوعات: قیمت هر مثقال طلا مبنای خام است اما مصنوعات طلا علاوه بر وزن شامل هزینه اجرت ساخت و مالیات هم می‌شوند.
کاربرد مثقال فراتر از طلا؛ از زعفران تا عطرهای گرانبها
کاربرد مثقال تنها به طلای آب شده محدود نمی‌شود و در اصنافی رایج است که با کالاهای بسیار گرانبها سروکار دارند. مثلا در معاملات زعفران از واحد مثقال استفاده می‌کنند. در عطاری و عطرسازی سنتی هم برای فروش جزئی از همین واحد استفاده می‌شود.
با این حال تفاوت ظریف بین آنها و بازار طلا وجود دارد. مثقالی که برای وزن کردن زعفران، گلاب، هل و عطرهای گرانبها استفاده می‌شود، به‌عنوان «مثقال معمولی» شناخته شده و وزن آن کمی با مثقال طلا متفاوت است.
جمع‌بندی
مثقال واحدی کلیدی برای سنجش وزن طلا است. مهم‌ترین نوع آن مثقال صیرفی با وزن ۴.۶۰۸۳ گرم است که مبنای محاسبه «مظنه»، یعنی قیمت یک مثقال طلای ۱۷ عیار قرار می‌گیرد. برای تبدیل سریع میان واحدها باید بدانید معاملات روزمره روی ترازو با گرم انجام می‌شود، ولی برای اطلاع‌رسانی و محاسبات کلی بازار از مثقال طلا استفاده می‌کنند.
سوالات متداول
چون طلای آبشده که ماده اولیه و رایج در معاملات بین بنکداران و کارگاه‌های طلاسازی است، با عیار ۱۷ عرضه می‌شود. بنابراین مظنه قیمت این ماده خام را در بازار نشان می‌دهد.
برای تسویه و محاسبه دقیق گرم معیار اصلی است؛ استفاده از مثقال طلا در این پلتفرم‌ها بیشتر برای نمایش سریع مظنه و مقایسه روند بازار کاربرد دارد.
در فاکتورهای طلا، دقت گرم تا سه رقم اعشار مرسوم است؛ پس دقت را طوری انتخاب کنید که همان سطح میلی‌گرم در نتیجه حفظ شود.