چیزی که معمولا در بازار طلا باعث سردرگمی خریداران می‌شود، تفاوت بین قیمت مظنه طلا و قیمت نهایی فاکتور است؛ تفاوتی که به‌خاطر اجرت ساخت، سود فروشنده و مالیات شکل می‌گیرد. اینجا با یک سوال کلیدی مواجه می‌شویم که اجرت طلا چطور محاسبه می‌شود؟ و چرا رقم آن در برخی طلاها به شکل چشم‌گیری بالاتر است؟ در این مقاله نگاهی داریم به اجرت انواع طلا در سال ۱۴۰۴، فرمول ساده محاسبه اجرت طلا و با بررسی یک نمونه واقعی فاکتور فروش، شما را از هزینه‌هایی که برخی طلافروشان پنهان می‌کنند، آگاه می‌کنیم.
اجرت طلا چیست و چرا اهمیت دارد؟
اجرت طلا هزینه‌ای است که بابت طراحی، ساخت، قالب‌گیری، پرداخت‌کاری، جوشکاری، یا نگین‌کاری طلا توسط سازنده یا کارخانه به قیمت خام طلا افزوده می‌شود. این هزینه هیچ ربطی به قیمت جهانی طلا یا مظنه روز ندارد، بلکه یک مبلغ افزوده‌شده به‌خاطر تبدیل طلای خام به زیورآلات قابل استفاده است و می‌تواند به‌صورت درصدی از قیمت طلا یا مبلغ ثابت به‌ازای هر گرم تعیین شود.
اهمیت این موضوع در این است که اجرت، نقش مستقیمی در تعیین قیمت نهایی هر گرم طلا دارد. نادیده گرفتن آن، یا درک نادرست از نحوه نحوه محاسبه اجرت طلا، ممکن است به پرداخت هزینه‌هایی منجر شود که می‌توانست با آگاهی، کاهش یابد یا حتی حذف شود.
جدول اجرت طلا ۱۴۰۴
| نوع طلا | میزان اجرت تقریبی | توضیحات |
|---|---|---|
| طلای نو ساده | ۸ تا ۱۵ درصد از مظنه | معمولا بدون نگین و طراحی خاص |
| طلای نگین‌دار با سنگ بدل | ۱۵ تا ۲۵ درصد از مظنه | هزینه جداسازی و نصب سنگ + طراحی پیچیده‌تر |
| طلای دست‌ساز | ۱۸ تا ۳۰ درصد از مظنه | معمولا توسط استادکار ساخته شده و غیرکارخانه‌ای است |
| طلای کم‌اجرت | ۵ تا ۱۰ درصد از مظنه | ساده، بدون طرح خاص یا نگین |
| طلای دست دوم | بدون اجرت ساخت | تنها سود فروشنده + مالیات طلا محاسبه می‌شود |
| طلای آبشده | بدون اجرت ساخت | فقط قیمت مظنه × وزن × خلوص |
| سکه طلا / شمش طلا | بدون اجرت ساخت | قیمت طبق بازار آزاد و فقط مشمول مالیات طلا و سود فروشنده |
بیشتر بخوانید: طلای آب شده بخریم یا طلای دیجیتال؟
نحوه محاسبه اجرت طلا
برای آنکه بدانیم اجرت طلا چند درصد است و چقدر در قیمت نهایی خرید طلا اثر دارد، باید اجزای اصلی فرمول قیمت‌گذاری طلا را درک کنیم. این بخش شامل فرمول شفاف محاسبه اجرت طلا، اطلاعات به‌روز درباره مالیات طلا (بر اساس قانون دی ۱۴۰۰) و نرخ مصوب سود فروشنده است.
قیمت یک قطعه طلای نو ۱۸ عیار (۷۵۰) در ایران طبق فرمول زیر محاسبه می‌شود:
قیمت نهایی هر گرم = قیمت طلا + اجرت ساخت + سود فروشنده + مالیات طلا- اجرت ساخت: می‌تواند درصدی از مظنه باشد (مثلا ۱۵٪)، یا عدد ثابت به ازای هر گرم (مثلا ۲۵۰٬۰۰۰ تومان)
- سود فروشنده: طبق اعلام رسمی اتحادیه طلا و جواهر تهران، سود مجاز برابر با ۷ درصد از مجموع قیمت طلا + اجرت است.
- مالیات طلا: بر اساس ماده ۲۶ قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده، که از دی ماه سال ۱۴۰۰ به اجرا درآمد، دیگر بر وزن طلای خام مالیات تعلق نمی‌گیرد. بلکه مالیات طلا، فقط شامل مجموع اجرت ساخت و سود فروشنده می‌شود.
اجرت انواع طلا
اگر می‌پرسید اجرت طلا چند درصد است، باید اشاره کنیم که یک عدد ثابت و یکسان برای همه زیورآلات نیست. در ادامه اجرت سه دسته پرکاربرد از طلا را بررسی می‌کنیم که در بازار ایران بیشترین میزان خریدوفروش را دارند.
۱. اجرت طلا با سنگ بدل
طلایی که دارای نگین، سنگ زینتی یا الماس بدل باشد، معمولا اجرت ساخت بالاتری دارد. زیرا نصب نگین، تراش، پرداخت‌کاری و چسب‌کاری، همگی زمان‌بر هستند و به تخصص نیاز دارند. برخی از طلافروشان از این موضوع استفاده می‌کنند تا اجرت طلا را بیش از حد معمول بالا ببرند؛ درحالی‌که بسیاری از سنگ‌ها در این طلاها، صرفا سنگ‌های بدل یا اتمی با قیمت بسیار پایین هستند.
خود من به‌شخصه، در بازار بزرگ تهران، گردنبندی را دیدم که پر از سنگ‌های درخشان بود. فروشنده تاکید داشت که نگین‌ها اتمی هستند و ارزش خاصی ندارند، اما وقتی قیمت را حساب کرد، دیدم اجرت ساختش خیلی بالاست. همان‌جا متوجه شدم که حتی اگر سنگ ارزش کمی داشته باشد، باز هم هزینه نصب و طراحی آن می‌تواند اجرت را به شکل قابل توجهی بالا ببرد.
نکته مهم در محاسبه اجرت طلا با سنگ بدل این است که با اینکه قیمت اینگونه سنگ‌ها در فاکتور درج نمی‌شود، اما هزینه نصب آن‌ها در قالب اجرت دریافت می‌شود، که می‌تواند بین ۱۵ تا ۲۵ درصد از مظنه باشد.
۲. اجرت طلای دست دوم
طلای دست دوم یکی از گزینه‌های هوشمندانه برای کسانی است که به‌دنبال خرید طلا بدون پرداخت اجرت هستند. این نوع طلا قبلا یک بار به فروش رسیده و اکنون دوباره به بازار برگشته است، بنابراین دیگر شامل هزینه ساخت نمی‌شود. اما باید توجه داشت:
- قیمت طلا همچنان شامل سود فروشنده (۷٪) و مالیات طلا (۹٪ از سود) خواهد بود.
- برخی طلافروشان، اجرت پنهانی را تحت عنوان سود بالاتر یا قیمت تمام‌شده بیشتر دریافت می‌کنند؛ در نتیجه، قیمت طلا دست دوم را حتما با فرمول بررسی کنید.
نکته: طلای دست دوم، گزینه‌ای مناسب برای کسانی است که سرمایه‌گذاری و استفاده شخصی را همزمان با هم می‌خواهند.
۳. اجرت طلای ساده
طلای ساده یا طلای کم‌اجرت، معمولا بدون تراش خاص و بدون نگین است. این طلاها کمترین اجرت ساخت طلا را دارند و به‌همین دلیل، برای افرادی که علاوه‌بر استفاده شخصی، دنبال سرمایه‌گذاری در طلا هستند، گزینه‌ای مناسب محسوب می‌شوند.
ترفد قیمت نهایی هر گرم: چگونه طلافروشان جزئیات هزینه‌ها را پنهان می‌کنند؟
برخی طلافروشان از ترفند قیمت نهایی هر گرم استفاده می‌کنند؛ یعنی به‌جای ارائه فاکتور شفاف با جزئیات کامل و تفکیک‌شده، تنها یک عدد نهایی به ازای هر گرم اعلام می‌کنند که همه‌چیز را در خود پنهان کرده و مشخص نیست فروشنده قیمت طلای خام را چقدر حساب کرده، اجرت کار چقدر است، مالیات طلا چگونه محاسبه شده و آیا سود ۷٪ مصوب اتحادیه رعایت شده است یا خیر؟ در چنین شرایطی شما با یکی از رایج‌ترین و هوشمندانه‌ترین ترفندهای فروش طلا مواجه شده‌اید.
چرا این ترفند مشکل‌ساز است؟
- شفافیت را از بین می‌برد و مشتری نمی‌داند دقیقا چقدر اجرت پرداخت می‌کند و آیا سود اضافه‌تری گرفته شده است یا نه.
- امکان مقایسه را از بین می‌برد و چون مشتری فاکتور دقیق ندارد، نمی‌تواند قیمت یک فروشگاه را با فروشگاه دیگر مقایسه کند.
هشدار: طبق دستورالعمل سازمان امور مالیاتی، فروش طلا باید همراه با درج جزئیات کامل باشد. مخفی کردن مالیات طلا یا اجرت، خلاف است.
چطور جلوی این ترفند را بگیریم؟
- از فروشنده بخواهید فاکتور رسمی با جزئیات کامل ارائه کند.
- صراحتا از فروشنده بپرسید «اجرت طلا چقدر است» یا «اجرت طلا چند درصد است».
- خودتان محاسبه کنید؛ محاسبه اجرت طلا یک فرمول بسیار ساده و راحت دارد.
- اگر فروشنده شفاف پاسخ نداد، به فروشگاه دیگری بروید.
نمونه فاکتور واقعی طلا و توضیح بخش‌های مختلف آن
فاکتور فروش طلا یک سند رسمی است که جزئیات کامل معامله را طبق استانداردهای اتحادیه طلا و جواهر و سازمان امور مالیاتی نشان می‌دهد. درک هر بخش به شما کمک می‌کند تا با اطمینان کامل خرید کنید.
- کد اقتصادی: کد شناسایی فروشگاه در سازمان امور مالیاتی است و نشان‌دهنده فعالیت رسمی و قانونی آن می‌باشد.
- اطلاعات فروشنده: در فضای خالی بالای فاکتور، نام، لوگو و آدرس فروشگاه درج می‌شود که اعتبار آن را تایید می‌کند.
- شرح: نوع دقیق کالای خریداری شده (مثال: انگشتر، دستبند طرح کارتیه، سرویس کامل).
- عیار: خلوص طلا را نشان می‌دهد که در ایران ۱۸ عیار یا ۷۵۰ است.
- وزن: مبنای اصلی محاسبات است و باید به‌صورت دقیق بر حسب گرم و با دقت هزارم (سه رقم اعشار) ثبت شود.
- قیمت هر گرم: قیمت روز یک گرم طلای خام ۱۸ عیار
- اجرت ساخت: این ستون مبلغی را نشان می‌دهد که بابت طراحی و ساخت قطعه به قیمت خام اضافه شده و می‌تواند به صورت درصدی یا یک مبلغ ثابت باشد.
- سود فروش: سود قانونی فروشنده که توسط اتحادیه ۷ درصد تعیین شده است.
- ارزش افزوده: این ستون مالیات طلا را نشان می‌دهد که طبق قانون جدید، ۹ درصد از مجموع اجرت ساخت و سود فروش است.
- قیمت کل: حاصل جمع تمام هزینه‌های یک ردیف (قیمت خام + اجرت + سود + مالیات طلا).
- جمع گرم: وزن کل طلاهای خریداری شده.
- جمع فاکتور: مهم‌ترین عدد برای شما به عنوان خریدار، این مبلغ نهایی است که باید پرداخت کنید.
- تخفیف: اگر فروشنده تخفیفی برای شما در نظر گرفته باشد، در این قسمت کسر خواهد شد.
- اطلاعات تماس فروشنده: شامل نشانی، تلفن، کد پستی و شماره حساب برای پیگیری‌های احتمالی
- امضا: فاکتور بدون مهر و امضای فروشنده هیچ اعتبار قانونی ندارد. این امضا به منزله تایید تمام اطلاعات درج شده در فاکتور توسط فروشنده است.
کلام آخر
قیمت یک قطعه طلا، صرفا ارزش طلای خام آن نیست، بلکه مجموعه‌ای از هزینه‌ها شامل اجرت ساخت (که بسته به پیچیدگی طراحی از ۵٪ تا بیش از ۳۰٪ از مظنه متغیر است)، ۷٪ سود مصوب فروشنده و ۹٪ مالیات بر ارزش افزوده (که طبق قانون جدید فقط به اجرت و سود تعلق می‌گیرد) قیمت نهایی را تشکیل می‌دهند. به همین دلیل هزینه تمام‌شده انواع طلا، از طلای نو و نگین‌دار گرفته تا طلای دست دوم و طلای آبشده، متغیر است.
برخی فروشندگان با ارائه یک قیمت کلی و مبهم، جزئیات هزینه‌ها به‌خصوص مبلغ اجرت را پنهان می‌کنند که این کار قدرت مقایسه و اطمینان از صحت محاسبات را از خریدار سلب می‌کند. آگاهی از فرمول ساده محاسبه اجرت طلا، دریافت فاکتور شفاف و پرسش صریح درباره اجرت طلا و درصد آن، ابزارهایی هستند که خریدار را از پرداخت هزینه‌های پنهان و غیرضروری محافظت می‌کنند.
سوالات متداول در مورد محاسبه اجرت طلا
شمش طلا چون یک محصول خام و غیرتزئینی است، اجرت ساخت ندارد. قیمت آن فقط براساس وزن، عیار (خلوص) و مظنه روز تعیین می‌شود.
این موضوع قطعی نیست و در هر شهر به نوع طلا و فروشنده بستگی دارد. اما استثنائاً، طلافروشان یزدی اجرت‌های پایین‌تری نسبت به تهران اعلام می‌کنند. به همین دلیل در بازار، طلای یزد به طلای کم‌اجرت معروف است.
طلای سفارشی چون خارج از قالب‌های آماده و طبق طراحی خاص مشتری ساخته می‌شود، شامل هزینه‌های اضافه برای طراحی، مدل‌سازی سه‌بعدی و اجرای دستی یا دقیق‌تر است.
کم اجرت‌ترین نوع طلا، طلای آبشده است. چون به زیورآلات تبدیل نشده و شکل خام دارد، هیچ هزینه ساختی به آن تعلق نمی‌گیرد.